西亚美尼亚语简明语法
1.语言简介
西亚美尼亚语(原：արեւմտահայերէն，俄语：западноармянский язык，英语：Western Armenian)属印欧语系亚美尼亚语族。虽然也叫“亚美尼亚语”但它并不是亚美尼亚的官方语言，亚美尼亚的官方语言也叫“东亚美尼亚语(արևելահայերեն， Eastern Armenian)”，两种语言有各自独立的正字法，字母相同但是发音略有差异，词汇和语法也有差别。
西亚美尼亚语的语序比较自由，常见语序是主宾谓。词类有名词、形容词、代词、数词、动词、介词等等。
2. 名词
西亚美尼亚语名词有数、定指、格、领属性人称等语法范畴，没有语法性。
2.1 数
名词的数由词干加相应的词尾构成。如：
1)单音节词干加-եր：
հայր爸爸 – հայրեր
մարդ男人 - մարդեր
գիրք书 – գիրքեր
լուր消息 – լուրեր
գորգ地毯 – գորգեր
քար石头 – քարեր
տուն房子 – տուներ
վագր虎 - վագրեր
աստղ星 – աստղեր
2)双音节或多音节词干加-ներ：
աղջիկ女孩 – աղջիկներ
բարեկամ朋友 – բարեկամներ
կատու猫 – կատուներ
պարտէզ花园 – պարտէզներ
պատուհան窗 – պատուհաններ
-若多音节词以-այ结尾则去掉յ再加-ներ：
քահանայ牧师 – քահանաներ
շուկայ市场 – շուկաներ
արքայ王 – արքաներ
-部分单音节词加-ներ：
լեռ山 – լեռներ
դուռ门 – դուռներ
3)部分名词复数词尾可带古语词尾-ք：
տղայ小伙子 – տղաք或տղաներ
գիւղացի农民 – գիւղացիք或գյուղացիներ
4)一部分名词复数变化不规则：
անձ人 – անձինք或անձեր
մարդ男人 – մարդիկ(人类，集合名词)或մարդեր
կին女人 – կինայք或կիներ
2.2 定指
通过在词干后面添加定冠词-ը或-ն构成定指，前者加在辅音结尾的词干后面，后者加在元音结尾的词干之后。例如：
շուն狗 – շունը
աթոռ椅子 – աթոռր
ոտք脚 – ոտքը
լեզու语言 - լեզուն
կատու猫 – կատուն
ձամբայ路 – ձամբան(յ丢失)
ապագայ将来 – ապագան(յ丢失)
տղայ小伙子 – տղան(յ丢失)
不过հայ亚美尼亚人- հայը，բայ动词 – բայը，թէյ茶 – թէյը等词变化特殊。
若带定冠词的名词遇到后面以元音开头的词时，定冠词改用-ն。例如：
շունն ու կատուն 那只狗和那只猫
Այս մեր փողոցն է: 这是我们的街道。
不定指只需要在名词后面加մը即可。例如：բան մը一个东西，գնղակ մը一个球。如果մը后面跟着ալ(也)或系动词变位形式时要变成մըն。
2.3 格
西亚美尼亚语有主格(ուղղական)、宾格(հայցական)、属格(սեռական)、与格(տրական)、夺格(բացառական)和工具格(գործիական)六个格，数量可观而形态有差异的词尾只有几个。其中主格和宾格词尾相同，属格和与格词尾相同。
格 词尾
主格/宾格 零
属格/与格 -ի/-ու/-ան/-եան/-ուան/-օր/-ոջ/-ոյ
夺格 -է
工具格 -ով
如上述列表所示，属/与格的词尾很多，其中一些词尾的添加无规律可寻，学者们就按此把名词变格分为几类，亚美尼亚语词典里会有相应的标注。需要注意的是，属/与格复数词尾只有-ու。以下举几个名词变格的例子：
բարեկամ朋友(ի变格)，大部分名词都属此类
格 单数 复数
主/宾 բարեկամ բարեկամներ
属/与 բարեկամի բարեկամներու
夺 բարեկամէ բարեկամներէ
工 բարեկամով բարեկամներով
ծով海(ու变格)，多数单音节名词属此类
格 单数 复数
主/宾 ծով ծովեր
属/与 ծովու ծովերու
夺 ծովէ ծովերէ
工 ծովով ծովերով
տուն房子(ան变格)，以-ուն结尾的名词都属此类，也包括其他一些结尾的词，不一一举例
格 单数 复数
主/宾 տուն տուներ
属/与 տան տուներու
夺 տունէ տուներէ
工 տունով տուներով
ժամ小时，时间(ուան变格)，部分名词属此类
格 单数 复数
主/宾 ժամ ժամեր
属/与 ժամուան ժամերու
夺 ժամէ ժամերէ
工 ժամով ժամերով
还有一些词的属/与格可接古亚美尼亚语词尾。如：յոյս希望 – յուսոյ，սէր爱 – սիրոյ，մարմին身体 – մարմնոյ。
东亚美尼亚语和西亚美尼亚语格的不同之处是它有方位格-ում。如：Երևան埃里温 - Երևանում在埃里温。西亚美尼亚语翻译的时候用后置词մէջ(在，在……里，支配属格)，Երեւանի մէջ。又如：պարտեզում/պարտէզին մէջ在花园里，փողոցուն/փողոցին մէջ在街上。
一些格的用例
Երեւանի փողոցները լայն են:
埃里温的街道都很宽。(Երեւանի，埃里温的，属格;փողոցները，街道，主格/复数/定指)
Ան ուսուցիչին հարցում մը կը հարցնէ:
他正在问老师一个问题。(ուսուցիչին，老师，与格/定指)
Այղ խանութէն ծաղիկներ կը գնէ:
他从那家店买花。(խանութէն，店，夺格/定指)
Ան միշտ ինքնաշարժով կը ծամբորղէ:
他总是乘汽车旅行。(ինքնաշարժով，汽车，工具格)
2.4 领属性人称
除了在名词前加物主代词表示领属外还可以在名词后面加领属性人称词尾表示领属。词尾如下：
人称 词尾
1sg -ս
2sg -դ
3sg -ը/-ն(即定冠词)
1pl -երնիս
2pl -երնիդ
3pl -երնին
用例
տունս 我的房子，տունդ你的房子，տունը他/她/它的房子，տուներնիս我们的房子，տուներնիդ你们的房子，տուներնին他们的房子
因为第三人称单数领属性人称词尾与定冠词相同，为了区别经常会在前面加物主代词իր(他的/她的/它的)或անոր(他的/她的/它的)。如：իր/անոր շունը他的狗。
3.形容词
形容词修饰名词时一般位于名词之前，无需与被修饰的名词保持数和格的一致。形容词和副词无明显形态差异，形容词可以直接当成副词修饰动词。有比较级和最高级形式。
用例
Առողջ երախայ է:
他是一个健康的宝宝。(առողջ健康的，定语)
Օղը գէշ է:
天气很坏。(գէշ坏的，表语)
Լաւ կը պարեն:
他们跳得好。(լաւ好的，副词)
西亚美尼亚语比较级和最高级分别由名词前加աւելի(更)和ամենէն(最)构成，最高级也可以加前缀ամենա-或后缀-ազոյն构成。简要列举如下：
գեղեցիկ漂亮的 - աւելի գեղեցիկ比较漂亮的 – ամենէն գեղեցիկ/ամենագեղեցիկ/ գեղեցիկազոյն最漂亮的
լաւ好的 - աւելի լաւ比较好的 – ամենէն լաւ/ամենալաւ/լաւազոյն 最好的
4.代词
4.1 人称代词
西亚美尼亚语人称代词和名词一样有变格形式，不过和名词不同的之处是每个格基本都有各自不同的形式，列表如下：
格 我 你 他 我们 你们 他们
主 ես դուն ամ/ինք(ը) մենք դուք անոնք/իրենք
属 իմ քու անոր/իր մեր մեր ձեր անոնց/իրենց
与 ինծի քեզի անոր/իր մեզ մեզի ձեզի անոնց/իրենց
宾 զիս քեզ զայն/զինք մեզ ձեզ զանոնք/զիրենք
夺 ինձմէ քեզմէ անկէ/իրմէ մեզմէ ձեզմէ անոնցմէ/իրեցմէ
工 ինձմով քեզմով անով/իրմով մեզմով ձեզմով անոնցմով/իրենցմով
4.2 疑问代词
亚美尼亚语问号不在句末而是标在词的重音音节上，疑问代词自然就带了问号“՞”。变格如下：
格 谁 什么
主 ո՞վ ի՞նչ
宾 (զ)ո՞վ ի՞նչ
属 որո՞ւ(ն) ինչի՞(ն)
与 որո՞ւ(ն) ինչի՞(ն)
夺 որմէ՞(ն) ինչէ՞(ն)
工 որո՞վ ինչո՞վ
用例
Ի՞նչ լեզուներ կը խօսիք:
你说哪些语言?
Ո՞վ առաւ նորէն իմ գիրքս:
谁又把我的书拿走了?
疑问代词作关系代词时去掉问号即可。
5.数词
5.1 基数词
【1~10】
մէկ, երկու, երեք, չորս, հինք, վեց, եօթը, ութը, ինը, տասը
【11~19】տասն-加上述数词
տասնմէկ, տասներկու, տասներեք, տասնչորս等等
【20/30/../90】
քսան 20, երեսուն 30, քառասուն 40, յիսուն 50, վաթսուն 60, եօթանասուն 70, ութսուն 80, իննսուն 90
这些数词可以直接和1~9结合。比如：երեսուներկու 32
5.2 序数词
【1st~4th】
առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ
【5th~10th】在相应的基数词上加-երոդ
հինգերոդ, վեգերորդ, եօթրորդ, ութերորդ, իններորդ, տասներորդ
20th, 30th, 40th, 50th等等也是在序数词基础上加后缀-երոդ。
6.动词
西亚美尼亚语动词有时、体、态、人称等语法范畴，形态变化丰富。
6.1 不定式
西亚美尼亚语动词不定式有三种常见的词尾并按词尾不同分成三种变位法。例词如下：
属第一变位法 (-ել)的动词：
գրել写，սիրել爱，նկարել画，երգել唱，ուզել想要，ընտրել选择，Խմել喝，խնղրել问，ուտել吃，տեսնել看
属第二变位法(-իլ)的动词：
խօսիլ说，նստիլ坐，մեռնիլ死，աշխատիլ工作，սորվիլ学习，նստիլ坐，պառկիլ睡觉，հասնիլ到达
属第三变位法(-ալ)的动词：
կարդալ读，բանալ开，հանգստանալ休息，ճանչնալ认识，խաղալ玩，մօտենալ接近，հասկնալ理解，երթալ去
6.2 时态
西亚美尼亚语动词除了过去时、假定式是单一动词结构外，其他时态都是主动词加辅助词构成的复合形态。动词共有6个人称，有肯定式和否定式之别。以下仅以现在时、过去时、将来时为例。
1)现在时
肯定式结构为不变化的կը加主动词的变位。如果动词以元音开头，կը写作կ՛，在三个单音节动词գալ来、լալ哭、տալ给前面作կու。否定式结构为表示否定的系动词变位加不变化的主动词分词。
例：
ուզել想要
肯定式：կ՛ուզեմ，կ՛ուզես，կ՛ուզէ，կ՛ուզենք，կ՛ուզէք，կ՛ուզեն
否定式：չեմ ուզեր，չես ուզեր，չի ուզեր，չենք ուզեր，չէք ուզեր，չեն ուզեր
խօսիլ说
肯定式：կը խօսիմ，կը խօսիս，կը խօսի，կը խօսինք，կը խօսիք，կը խօսին
否定式：չեմ խօսիր，չես խօսիր，չի խօսիր，չենք խօսիր，չէք խօսիր，չեն խօսիր
կարդալ 读
肯定式：կը կարդամ，կը կարդաս，կը կարդայ，կը կարդանք，կը կարդաք，կը կարդան
否定式：չեմ կարդար，չես կարդար，չի կարդար，չենք կարդար，չէք կարդար，չեն կարդար
用例
(Ես) կը սիրեմ ծովը:
我爱大海。
Աենք այստեղ քեզի կը սպասենք:
我们在这里等你。
Աչխարհը մեզի կը նայի:
世界正看着我们。
2)过去时
过去时无需助动词，大部分动词只需要在词干上加相应的人称词尾即可。否定式是在肯定式形态上加否定前缀չ-。变位例子如下：
գրել写
肯定式：գրեցի，գրեցիր，գրեց，գրեցինք，գրեցիք，գրեցին
否定式：չգրեցի，չգրեցիր，չգրեց，չգրեցինք，չգրեցիք，չգրեցին
սորվիլ学习
肯定式：սորվեցայ，սորվեցար，սորվեցաւ，սորվեցանք，սորվեցաք，սորվեցան
否定式：չսորվեցայ，չսորվեցար，չսորվեցաւ，չսորվեցանք，չսորվեցաք，չսորվեցան
բանալ开
肯定式：բանացի，բանացիր，բանաց，բանացինք，բանացիք，բանացին
否定式：չբանացի，չբանացիր，չբանաց，չբանացինք，չբանացիք，չբանացին
除了上述变化外，有些动词的词干会发生变化。例如：
տեսնել看：տես-，տեսայ我看了
հարցնել问：հարցուց-，հարցուցի我问了
也有一些不规则动词。例如：
ըլլալ是：եղ-，եղայ
կարենալ能够：կրց-，կրցայ
ուտել吃：կեր-，կերայ
用例
Հօրս ամէն բան բացատրեցի:
我把一切都对父亲解释了。(բացատրել说明，解释)
Կէս գիշերին ձայն մը լսեցի:
半夜我听到了一声叫喊。(լսել听见)
Գիրքը հարիւր դրամի գնեցի:
我花100德拉姆买了本书。(գնել买)
3)将来时
西亚美尼亚语有两种将来时，以下称“第一将来时”和“第二将来时”。
-第一将来时
由不变化的պիտի(将要)加主动词现在时变位(不带կը)构成，个别动词的将来时与现在时形态有差别。例如：
յաղթել征服
պիտի յաղթեմ 我将征服
պիտի յաղթես 你将征服
պիտի յաղթէ 他将征服
պիտի յաղթենք 我们将征服
պիտի յաղթէք 你们将征服
պիտի յաղթեն 他们将征服
个别变化不一样的动词有：
գիտնալ知道：գիտեմ我知道，պիտի գիտնամ我将知道
ունենալ有：ունիմ我有，պիտի ունենամ我将有
կարենալ能够：կրնամ我能够，պիտի կարենամ我将能够
否定式在主动词前加否定词缀չ-即可。
-第二将来时
由主动词过去分词(-ած)加系动词ըլլալ(是)的将来时构成。例如：
յաղթել征服
յաղթած պիտի ըլլամ 我将会征服
յաղթած պիտի ըլլաս 你将会征服
յաղթած պիտի ըլլայ 他将会征服
յաղթած պիտի ըլլանք 我们将会征服
յաղթած պիտի ըլլաք 你们将会征服
յաղթած պիտի ըլլան 他们将会征服
պիտի也可以放到主动词之前。否定形式只需在系动词上加否定词缀即可。
第一将来时一般用于表示将来要做的动作，而第二将来时表示期望将来能完成的动作，类似于其他语言里的将来完成时。
用例
Այս գիշեր մեզի հետ պիտի ճաշէք:
今晚你们将同我们共进晚餐。(ճաշել吃饭)
Այս օրը պիտի յիշեմ:
我会记住这一天。(յիշել记住)
Մինչեւ վաղը գործս վերջացուցած պիտի ըլլամ:
到明天我就会完成工作。(վերջացնել完成)
Այս նկարը տեսած պիտի ըլլաս:
你会看到这幅画的。(տեսնել看)
7.介词
西亚美尼亚语绝大部分介词为后置词，接名词时往往需要支配特定的格。简要列举如下：
-支配属格
առջեւ在……之前，ատեն在……期间，ետեւ在……后面，վրայ在……上面，մէջ在……里面，շուրջ在……周围，մասին关于……
-支配与格
համար为了……，հետ和……，պէս像……
-支配夺格
առաջ在……之前，անդին超过……，ետք在……之后，զատ除了……，ներս在……之内
有少量介词是前置词。例如：
առանց除了……(与格)，ըստ根据……(与格)，փոխանակ代替……(与格)
